Tarjimai hol
G‘ulomov Yahyo G‘ulomovich — taniqli olim-arxeolog, tarix fanlari doktori, professor, O‘zbek SSR Fanlar akademiyasi akademiki (1966), O‘zbek SSRda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1950).
U birinchi o‘zbek arxeolog-mutaxassis, ko‘plab ilmiy ekspeditsiyalarning faol ishtirokchisi bo‘lgan. Vaqt o‘tishi bilan, Ya.G.G‘ulomov O‘zbekistonning ibtidoiy madaniyati va O‘rta Osiyo qurg‘oqchiligi tarixi ishlari tufayli tanilgan va hurmat qozongan.
Yahyo G‘ulomov G‘ulomovich 1908 yil 1 may kuni Toshkentda mudarris oilasida tug‘ilgan. 1919 yil otasining vafotidan so‘ng, qizlar maktabi o‘qituvchisi bo‘lgan onasining qaramog‘ida qoladi, 1921 yildan bolalar internat uyida tarbiyalanadi. O‘rta maktabning sakkizinchi sinfini tugаtib (1923 yildan 1926 yilgacha), Ya.G‘.G‘ulomov Toshkentdagi o‘g‘il bolalar o‘zbek ma’naviyat institutida ta’lim oladi.
1930 yil Samarqanddagi O‘zbek davlat pedagogika akademiyasining ijtimoiy-iqtisod bo‘limini tamomlaydi. O‘qishni tamomlab, Ya.G‘.G‘ulomov Toshkentdagi boshlang‘ich maktablardan birida, 1928-1929 yillar — Samarqanddagi Markaziy sovet maktabida dars beradi. Keyingi uch yil davomida — O‘rta Osiyo tarix kabineti yordamchisi va O‘zbek SSR sovet iqtisod qo‘mitasining O‘zbek ilmiy-tadqiqot instituti aspiranti, 1931 yildan — Toshkentdagi pedagogika texnikumi o‘qituvchisi.
Ya.G‘.G‘ulomovning ilmiy faoliyati 1933 yildan boshlangan: 1933-1940 yillar u O‘zbekiston qadimiy yodgorliklari va san’at asarlarini qo‘riqlash qo‘mitasi ilmiy xodimi va ilmiy kotibi. Shu vaqtdan e’tiboran, u arxeologik tadqiqotlarda qatnashadi, ilmiy ekspeditsiyalar va tekshirishlarda ishtirok etadi.
1940 yildan Ya.G‘.G‘ulomov SSSR FA O‘zbekiston bo‘linmasida ishlaydi: avvaliga, Tarix, til va adabiyotshunoslik instituti arxeologiya bo‘limi mudiri, 1943 yildan umrining oxirigacha - O‘zSSR FA (1956-1959 yillar u shuningdek, ushbu institutda direktor vazifasini ham bajargan) tarix va arxeologiya institutining qadim va o‘rta asrlar bo‘limi mudiri. Ilmiy va pedagogik faoliyatini umumlashtirib, ko‘p yillar davomida Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika institutida ishlagan (ma’ruza kurslari, O‘zbekiston tarixi va arxeologiyasi darslari).
1943 yil “Xiva va uning yodgorliklari” mavzusida nomzodlik, 1950 yil “Qadimgi davrdan hozirgi kungacha Xorazm qurg‘oqchiligi tarixi” mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoyalagan. 1955 yil martda professor unvoniga tasdiqlangan. 1956 yilning oktabr oyida O‘zSSR FA muxbir-a’zoligiga saylangan, 1966 yilning fevralida - O‘zSSR FA akademiki.
1958 yilning 18 iyunida O‘zbek SSR Oliy Kengashi Prezidiumi farmoni bilan, Ya.G‘.G‘ulomovda O‘zbek SSRda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi sharafli unvoni berilgan.
Ya.G‘.G‘ulomov — ko‘plab ilmiy nashrlarning mas’uliyatli muharriri: “Buxoro va Xivaning Rossiya bilan o‘zaro tarixiy aloqalariga oid ayrim manbalar” A.R. Muxamedjonov va T. Nig‘matovlar bilan birga (1957); “O‘zbek SSR tarixi”, bir boblik (1958); “XVI—XIX asrlarda O‘rta Osiyo va Sibir” X.Ziyoyev bilan birga (1962); “Varaxsha” V.A. Shishkina bilan birga (1963); “VIII — IX asr boshlarida Movaraunnahr va Xurosonda dehqonlar qo‘zg‘oloni tarixidan” T. Qodirov bilan birga (1965); “Zarafshon etagida ibtidoiy madaniyat va qurib borayotgan ziroatchilik” Ya.G‘.G‘ulomov, U.Islomov, A. Askarov (1966); “O‘zbekistonda muzey ishi” N.S. Sodiqov (1975); “XVI asrda Samarqand va Buxoroda hunarmadchilik tarixidan ocherklar” R.G.Mukmunov (1976) va boshqalar.
“O‘zbek SSR tarixi” to‘rt bobligi nashrining mualliflaridan va nashr jamoasidan biri (1967 — 1968), muntazam chop etiluvchi “O‘zbekiston moddiy madaniyati tarixi” to‘plami tashabbuskorlaridan biri. Ya.G‘.G‘ulomov ilmiy xodimlar tayyorgarligiga katta hissa qo‘shgan. Uning rahbarligi ostida 30 dan ziyod olimlar va OTM o‘qituvchilari O‘zbekiston arxeologiyasi va tarixi bo‘yicha dissertatsiyalarini muvaffaqiyatli yoqlashgan.
Bir necha yillar davomida Ya.G‘.G‘ulomov O‘zSSR FA tarix, til va adabiyotshunoslikdan dissertatsiyalarni qabul qilish va himoya qilish bo‘yicha Birlashgan Olimlar kengashi raisi bo‘lgan. Ko‘plab ilmiy kengashlar, anjumanlar va majlislar qatnashchisi. O‘zbekiston shahar va qishloqlarida ma’ruza, xabar va suhbatlari bilan katta omma oldida chiqishlar qilib, faol tarzda o‘z bilimi bilan keng ulashgan.
Ya.G‘. G‘ulomov qalamida 135 ta risola va tarix hamda arxeologiyaning turli masalalariga oid maqolalar tegishli.
1977 yilning 10 yanvarida Ya.G‘. G‘ulomov o‘z faoliyatini boshlagan Toshkentda vafot etgan.