Tarjimai hol
Abdulla Oripov - o‘zbek shoiri va jamoat arbobi. Abdulla Oripov ijodi zamonaviy o‘zbek adabiyotining yorqin sahifalaridan birini nomoyon etadi. Uning she’rlarida insonning chuqur ruhiy dunyosi va xalq tarixi tahlil etiladi. 1998 yil Abdulla Oripov “O‘zbekiston qahramoni” unvoniga musharraf bo‘lgan.
Abdulla Oripov 1941 yil Qashqadaryo viloyati Kasonsoy tumani Nekuz qishlog‘ida tug‘ilgan. Uning otasi Orifboy Ubaydulla o‘g‘li mahalliy kolxoz vakili bo‘lgan. Oilada sakkiz nafar farzand — to‘rt o‘g‘il, to‘rt qiz bo‘lishgan, Abdulla Oripov o‘g‘illardan eng kenjasi bo‘lgan. 1958 yil o‘rta maktabni oltin medal bilan tamomlab, Abdulla Oripov tahsilni O‘zbekiston Davlat universiteti o‘zbek filologiyasi fakultetining jurnalistika bo‘limida davom ettiradi.
1963 yil universitetni a’lo baholar bilan yakunlab, “Yosh gvardiyachi” tahririyatida muharrir bo‘lib ishlaydi; (1967—1974) G‘ofur G‘ulom nomidagi adabiyot va san’at tahririyati muharriri va bosh muharriri; (1974—1976) “Sharq yulduzi” jurnalida bo‘lim rahbari. 1972 yildan 1982 yilgacha Abdulla Oripov O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasida adabiy maslahatchi bo‘lib faoliyat yuritadi; (1982—1983) Yozuvchilar uyushmasining Toshkent viloyati bo‘linmasi kotibi; (1983—1985) “Gulxan” jurnali bosh muharriri; 1985 yildan kotib, 1996 yildan 2009 yilgacha O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi raisi. 1988 yil O‘zbekiston mualliflik huquqini himoya qilish qo‘mitasi raisi etib tayinlangan.
Abdulla Oripov Oliy Majlis birinchi va ikkinchi chaqiruvchi deputati va senatori (2005 yil 25 yanvar) bo‘lgan.
1998 yil Abdulla Oripovga O‘zbekiston Qahramoni unvoni topshirildi.
“Qush” nomli o‘zining ilk she’rini Abdulla Oripov universitetda o‘qigan kezlari yozgan. Abdulla Oripovning “Bahor”, “Birinchi muhabbatim”, “Kuz”, “Saraton”, “O‘zbekiston”, “Munojotni tinglab”, “Otello”, “Sarob”, “Dengizga”, “Malomat toshlari”, “Oltin baliqcha”, “Yuzma-yuz”, “Genetika” va boshqa she’rlari — XX asrning ikkinchi yarmi o‘zbek adabiyotining yorqin namunasidir.
1965 yil uning ilk she’riy to‘plami “Mitti yulduz” chop etilgan. Uning ketidan “Ko‘zlarim yo‘lingda” (1967), “Onajon” (1969), “Ruhim” (1971), “O‘zbekiston”, “Qasida” (1972), “Xotirot” (1974), “Yurtim shamoli” (1974), “Hayrat” (1979), “Najot qal’asi” (1981), “Yillar armoni” (1984), “Ishonch ko‘prigi” (1989), “Munojot” (19992), “Haj daftari” (1995), “Saylanma” (1996) she’riy to‘plamlari bosilib chiqdi.
Abdulla Oripov qalamiga “Jannatga yo‘l” (1978), “Tabib va o‘lim” (1980), “Ranjkom”, “Sohibqiron” (1996) dostonlari mansub.
2000-2001 yillar to‘rt tomlik saylanmasi bo‘lmish Abdulla Oripovning “Sara asarlari” nashrdan chiqqan.
Abdulla Oripov 1992 yil 10 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n birinchi sessiyasida qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi muallifi.
Shoir Dante Aligerining “Ilohiy komediyasini”ni, N. Nekrasov, L. Ukrainka, T. Shevchenko, K. Kuliyev va boshqalarning asarlarini o‘zbek tiliga tarjima qilgan.
Abdulla Oripov she’rlarini ona Vataniga bag‘ishlaydi. “O‘zbekistonda kuz” she’rida u sevgi va nafosat ila ona diyorining go‘zalligini ifodalaydi:
Ayni kuz, bog‘larning pishgan mevasi,
Chumoli safiga tashlayman razm.
Olma turshagining bordir egasi,
Qarri ajinalar qilurlar bazm.
Porlab ko‘rinadi Qutbda yulduz,
Osmon ham qoramtir — rangi aslidir.
Sariq chakmon qiygan Xizr kabi kuz,
Chindan u donishmand ruhlar faslidir.
Afsus, bahorlarim o‘tdilar ketib,
Terga botganicha qoldi saraton.
Buyuk tomoshaning so‘nggini kutib,
Fasllar oralab kezdim sargardon.
Islom Karimovning ta’kidlashicha, Abdulla Oripov she’riyatining bugungi ma’naviyat va ma’rifat taraqqiyoti bosqichi muhim ahamiyatga egadir.
2007 yil 12 yanvarda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasida O‘zbekiston mualliflik huquqini himoya qilish agentligining Bosh direktori Abdulloh Oripov Jahon madaniyatining xazinasiga ijodiy hissa qo‘shganligi uchun yuqori darajadagi “WIPO Creativity Award” oltin medaliga sazovor bo‘ldi.
Mukofot va unvonlari
• O‘zbekiston qahramoni (1998)
• O‘zbekiston xalq shoiri (1983)
“WIPO Creativity Award” oltin medali (2007)
• Italiya yulduzi xalqaro sharafli ordeni (2015)
• Hamza nomidagi O‘zbekiston davlat mukofoti (1983)
• Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston davlat mukofoti (1994)
2007 yil Oripov Jahon intellektual mulk tashkiloti (BIMT) tomonidan jahon madaniyati xazinasiga qo‘shgan hissasi uchun oltin medalni qo‘lga kiritdi.
2015 yil Italiya yulduzi xalqaro sharafli ordeni bilan taqdirlangan. Faxriy mukofot shoirga Italiya prezidenti Serj Sotarelloning taklifiga binoan topshirilgan.
O‘zbekiston xalq shoiri A. Oripov hayotdan 2016 yil 5 noyabr kuni ko‘z yumdi. Uning yoshi 75 da edi. Toshkent shahridagi Chig‘atoy qabristoniga dafn etilgan.