Tarjimai hol
Abu Ibrohim Ismoil ibn Ahmad Somoniy — Somoniylar sulolasi amiri, O‘rta Osiyoda davlat shakllanishi asoschisi.
Ismoilning tug‘ilgan joyi haqida bir nechta tahminlar mavjud. Olimlar Farg‘ona hamda Balxni belgilashadi. Ismoil mahalliy zodagon Somonxudotning o‘g‘li bo‘lmish Ahmadning oilasida tavallud topgan. Ismoil o‘zining Buxorodagi akasi Nasrning o‘rinbosari (874—892) bo‘lgan.
888 yil u o‘z akasini yengib, hayotini saqlab qolgan. Akasining o‘limidan so‘nggina Movaraunnahr amiri bo‘ladi va 892 yili ushbu mamlakat xalifi etib tayinlanadi. Nizo va isyonlarni bartaraf etish hamda yakka hokimiyatchiligini o‘rnatishdan so‘ng turkiy ko‘chmanchi xalqning bosqinchiligiga qarshi xalq tinchligi ta’minlanishi ustida ishlashiga to‘g‘ri keladi. 893 yil u Tarazgacha yurish qiladi, shaharni va boy kumush konlariga ega Talas vodiysini bosib oladi. Movaraunnahrda kuchayib borayotgan Somoniylar va Xurosondagi Saffariylar o‘rni Bog‘dod xaliflarini bezovtalantirib qo‘yadi. 898 yil xalif Ismoilni taxtdan tushirish va Movaraunnahr o‘rinbosari o‘rnida Saffaridlardan Amr ibn Laysning kelishi haqida farmon chiqaradi. Shunga qaramay, Balhda bo‘lib o‘tgan jangda Ismoil Somoniyning g‘alabasidan so‘ng xalif Ismoilga (900) o‘z mamnuniyatini bildiradi.
Somoniylar hukmronligi davrida poytaxt shahar bo‘lgan Buxoroda Ismoil Somoniyning maqbarasi — ajoyib me’moriy yodgorlik, sulola maqbarasi joylashgan.
Pomirning eng baland nuqtasi 1998 yildan Ismoil Somoniy nomi (avvalroq Kommunizm nuqtasi) bilan yuritiladi, shuningdek, Dushanbedagi shaharcha va 4 tumanidan biriga uning nomi berilgan.
1999 yil Tojikistonda Somoniylar davlatining 1100-yilligi nishonlangan, Dushanbening Do‘stiy maydonida tojiklar davlati birinchi hukmdori Ismoil Somoniy xotirasiga bag‘ishlangan 113 metrlik me’moriy ansambl bunyod etilgan.
Tojikistonda mamlakat asoschisi xotirasiga Ismoil Somoniy ordeni ta’sis etilgan, hukmron surati tushirilgan pul birligi kiritilgan, ma’muriy tumanlar, shaharchalar, maydon va ko‘chalarga uning nomi berilgan.