Таржимаи ҳол
Абу Иброҳим Исмоил ибн Аҳмад Сомоний — Сомонийлар сулоласи амири, Ўрта Осиёда давлат шаклланиши асосчиси.
Исмоилнинг туғилган жойи ҳақида бир нечта таҳминлар мавжуд. Олимлар Фарғона ҳамда Балхни белгилашади. Исмоил маҳаллий зодагон Сомонхудотнинг ўғли бўлмиш Аҳмаднинг оиласида таваллуд топган. Исмоил ўзининг Бухородаги акаси Насрнинг ўринбосари (874—892) бўлган.
888 йил у ўз акасини енгиб, ҳаётини сақлаб қолган. Акасининг ўлимидан сўнггина Моварауннаҳр амири бўлади ва 892 йили ушбу мамлакат халифи этиб тайинланади. Низо ва исёнларни бартараф этиш ҳамда якка ҳокимиятчилигини ўрнатишдан сўнг туркий кўчманчи халқнинг босқинчилигига қарши халқ тинчлиги таъминланиши устида ишлашига тўғри келади. 893 йил у Таразгача юриш қилади, шаҳарни ва бой кумуш конларига эга Талас водийсини босиб олади. Моварауннаҳрда кучайиб бораётган Сомонийлар ва Хуросондаги Саффарийлар ўрни Боғдод халифларини безовталантириб қўяди. 898 йил халиф Исмоилни тахтдан тушириш ва Моварауннаҳр ўринбосари ўрнида Саффаридлардан Амр ибн Лайснинг келиши ҳақида фармон чиқаради. Шунга қарамай, Балҳда бўлиб ўтган жангда Исмоил Сомонийнинг ғалабасидан сўнг халиф Исмоилга (900) ўз мамнуниятини билдиради.
Сомонийлар ҳукмронлиги даврида пойтахт шаҳар бўлган Бухорода Исмоил Сомонийнинг мақбараси — ажойиб меъморий ёдгорлик, сулола мақбараси жойлашган.
Помирнинг энг баланд нуқтаси 1998 йилдан Исмоил Сомоний номи (аввалроқ Коммунизм нуқтаси) билан юритилади, шунингдек, Душанбедаги шаҳарча ва 4 туманидан бирига унинг номи берилган.
1999 йил Тожикистонда Сомонийлар давлатининг 1100-йиллиги нишонланган, Душанбенинг Дўстий майдонида тожиклар давлати биринчи ҳукмдори Исмоил Сомоний хотирасига бағишланган 113 метрлик меъморий ансамбл бунёд этилган.
Тожикистонда мамлакат асосчиси хотирасига Исмоил Сомоний ордени таъсис этилган, ҳукмрон сурати туширилган пул бирлиги киритилган, маъмурий туманлар, шаҳарчалар, майдон ва кўчаларга унинг номи берилган.