Таржимаи ҳол
Павел Петрович Беньков — машҳур совет ўзбек рассоми. Ўзбек ССРда хизмат кўрсатган санъат арбоби, Самарқанд рассомчилик билим юрти ўқитувчиси.
Павел Петрович Беньков 1879 йил декабрь (янги услуб бўйича 20 декабрь) Қозонда туғилган. Петербург рассомчилик академиясини тамомлаган, 1901 йилдан 1906 йилгача Д. Н. Кардовский синфида ўқиган. Таълимни Парижда, 1906 йил Жюлиан академиясида давом эттирган. 1909 йилдан 1929 йилгача П. П. Беньков Қозондаги рассомчилик билим юртларида тасвирий санъатдан сабоқ беради. 1922 йилда эса “Инқилобий Россия рассомлар уюшмаси” таркибига қўшилади. 1930 йил П.П.Беньков Самарқандга қайтади ва Самарқанд рассомчилик билим юртида тасвирий санъатдан дарс бера бошлайди. У ерда бир қатор ўзбек рассомлари хусусан, Абдулҳақ Абдуллаев, Юсуф Елизаровлардан касб сирларини ўрганади, 1930 йилдан Беньков республика ва бутун иттифоқ миқёсидаги барча кўргазмаларда қатнашади.
Кейинчалик 1932 йилдан П.П.Беньков илк бор манзаравий этюдлар-у, жанр картиналаридан мавзувий композицияларга ўтади. Асарларининг мавзуси кенг ва долзарб. “Худжум шойи ишлаб чиқариш фабрикаси” (1932) ва “Регистонда саккизинчи март” (1933) картиналари аёлларнинг озодлиги учун курашиш ва уларнинг жамоат қурилишига жалб қилишни ўзида акс эттиради. “Раватстрой” (1934) картинасида суғориш ишлари қурилиши кўрсатилган, “Табаррук ҳосил” (1935), “Пахта терими” (1936), “Пахта даласи теримидаги қиз” кабиларда колхозчиларнинг кундалик ҳаётини акс эттиради. 30-йилларнинг ўрталаридан Павел Беньков республика ва бутун иттифоқ миқёсидаги барча кўргазмаларда иштирок этади.
У учун янги бўлган ҳаётни яхшироқ тушуниш ва барча қизиқарли ажойиботларни кўришда Павел Беньков республика бўйлаб кўп саёҳат қилади, қадимий шаҳарлар ҳаробаларини ва кичик қишлоқларни зиёрат қилади. Ўз ижодий намуналарини табиат қўйнида чизишга ҳаракат қилади. Унинг ўша даврларда чизилган йирик кўпшаклли композиция ва портретлари ёруғлик билан ифодаланган. Ариқ оқиб ўтган, гуллар барқ гуллаган кичик серсоя ҳовлиларни у алоҳида иштиёқ билан қоғозга солган. Бизнинг давримизда унинг (“Бухоро кўчалари”, 1929; “Самарқанднинг эски кўчаси”, 1930-йиллар, хусусий термаси, Москва; “Эски ҳовли”, 1930-йиллар; “Бибихоним масжидининг ҳовлисида. Баҳор”, “Ариқли ҳовли. Куз”, “Дугоналар. Эски ҳовли”, “Ариқ бўйида”) каби ижодий намуналари ғоят юқори шуҳрат қозонган.
П.Беньковнинг ижоди хилма-хиллиги билан фарқланади, — булар манзара, портрет ва мукаммал жанрли композициялар ва ҳамма ерда муаллиф юқори чўққида қолади: “Тожик портрети” (1928), “Бухоронинг карвон саройи” (1928), “Бухоро бозори” (1929), “Яҳудий бўёқчининг портрети” (1930), “Хивалик қиз” (1931), “Бухоро чойхонаси” (1932), “Колхоз-зарбчининг портрети” (1940), “Бухоролик амалдор” (1930-1940 йиллар), “Дутор тутган қария” (1930-1940 йиллар), “Фронт мактублари” (1945), “Ўзбекистон диёри ҳақида достон”.
Павел Беньков ўзини ўткир характерли психологик портретлар устаси сифатида ҳам тавсия қилган: “Пиёла тутган тожик. Самарқанд” (1928), “Бухоролик амалдор” (1928), “Барча ўзбекларнинг етакчиси Йўлдош Оҳунбобоевнинг портрети” (1930), “Бухоролик мансабдор” (1930-йиллар), “Артист Алябьевнинг портрети”, “Санъатшунос Каннскийнинг портрети”.
Урушнинг охирги йилларида Павел Беньковнинг соғлиғи ёмонлашади, лекин у кўп ишлашда давом этади, вақтини самарали ўтказишга ҳаракат қилади. 1943-1948 йиллар мобайнида у полотнолар мажмуини яратиб, унда Самарқанд манзараси ва шаҳарнинг кундалик ҳаётини тасвирлайди (“Шоҳи Зиндадаги рассом 1943, “Дутор тутган қиз” 1947, “Кичик ҳовли. Бозордан қайтиш”, 1947; “Кузги Самарқанд”). Ҳатто ижодининг кечки давриларида ҳам мусаввир юқори маҳорат ила ижод қилади, унинг “Кузги ҳовли. Самарқанд” (1947) асари нозик лирика ва маъюс кайфият билан уйғунлашган.
1949 йилнинг бошида П.П.Беньков СССР Рассомчилик академиясининг ҳақиқий аъзоси этиб тайинланади.
П.П.Бентковнинг педагоглик фаолияти Ўзбекистон тасвирий санъат мактабининг юқори даражада шаклланишига сезиларли тутки бўлди. Унинг ўқучилари орасида номи республикада донғи кетган Қозондан Самарқандга кўчиб ўтган С.Ковалевская, Л.Абдуллаев, А.Абдуллаев, Р.Аҳмедов, Ю.Елизаров, А.Розиқов, Р.Тимуров, А.Ҳайдаров ва бошқаларни айтиш мумкин.
П.П.Беньков 1949 йил 16 январь куни Самарқандда вафот этган.
Шу йилнинг ўзида рассом яшаган Самарқанд кўчаларидан бирига унинг номи берилган, Самарқанд рассомчилик билим юрти П.П.Беньков номи билан аталган. Беньков асарлари Москва, Қозон, Тошкент, Самарқанд, Бухоро, Нукус ва бошқа шаҳарлар, шунингдек, Россия ва Ўзбекистоннинг хусусий коллекцияларида ҳамда бир қатор Оврупа мамлакатларида сақланиб келади.