Таржимаи ҳол
Абдулла Қаҳҳор ўзбек адабиётига ажойиб ҳикояси ва ушбу жанрнинг тенгсиз устаси бўлиб кириб келган, аммо у романнафия ва драматург сифатида ҳам иштирок этади. Унинг ҳикояларида ўзбек халқининг энг яхши жиҳатлари — соғлом ақли, ҳажвийликка йўғрилган ҳаётий донолиги намоён бўлади. Адабиёт соҳасидаги хизматлари учун Абдулла Қаҳҳорга ўлимидан сўнг “Ўзбекистон халқ ёзувчиси” унвони берилган.
Абдулла Қаҳҳор серқирра иқтидор соҳиби. У 1907 йил 17 сентябрь куни Қўқонда туғилган. Абдулланинг отаси темирчи бўлиб, оиласи қишлоқдан қишлоққа вақтинча иш қидириш илинжида кўчиб юрган. Кечқурунлари отаси унга суратлар туширилган эскириб кетган китоблардан ҳикоялар ўқиб берарди. Барча қийинчиликларга қарамай, отаси Абдукаҳҳор Жалилов ва онаси Роҳат ўғлига бошланғич таълимни бера олишган. 1919 йилдан 1924 йилгача Абдулла мактабда ўқийди, сўнгра ўқишини Қўқон техникумида давом эттиради. Қўқон педагогика техникумини тугатиб, 1924-1926 йиллар Қўқон давлат комсомоллар қўмитасида ишлайди, сўнгра Тошкентдаги “Қизил Ўзбекистон” газетаси таҳририятида ишлайди. 1926-1934 йиллар ишчилар факультетида, кейин биринчи Ўрта Осиё давлат университетининг педагогика факультетида таҳсил олади. 1934-1938 йиллар “Совет Адабиёти” журналида масъул котиб, 1938-1939 йиллар Ҳамза номидаги Ўзбек академик драма театрининг адабий бўлимига бошчилик қилади. 1939 йилдан Ўзбекистон нашриётларида муҳаррир ва таржимон бўлиб ишлайди. Ўзбек ССР Қўшма корхонаси президиуми раиси (1954-1956). 1955 йил Ўзбек ССР Олий Кенгаши депутати этиб сайланади.
Илк шеъри “Ой куйганда” номи остида “Муштум” журналида чоп этилган.
А. Қаҳҳор ўзига хос услуби билан чинакам миллий рассом ҳисобланади. Мавзу ва воқеъиликни у ўзбекчилик ҳақиқатидан олган. Унинг қаҳрамонлари ушбу муҳитни илгари сурган рўзғор, маросимлар, одатлари ва хулқи билан узвий боғлиқдир. Ўзбек насрнафислиги ривожида унинг “Сароб”, “Қўшчинор чироқлари” романлари, шунингдек, “Синчалак” ва “Ўтмишдан эртаклар” қиссалари алоҳида ўрин тутади. “Ўтмишдан эртаклар”да муаллиф хотирасида чуқур из қолдирган одамлар ҳақида сўзлайди. Абдулла Қаҳҳонинг ўзи: “Мен ёшлигимда гувоҳ бўлганларимни ёздим. Ҳақиқатни, фақат ҳақиқатни ёздим. Агар бу ҳақиқат сиз – замонавий ёшларга даҳшатли кўринса, демак, мен бу аччиқ ҳақиқатимни охиригача ҳақиқат ҳикояси – эртак деб номлайман!”, деган.
Абдулла Қаҳҳор ўзбек адабиётига ажойиб ҳикояси ва ушбу жанрнинг тенгсиз устаси бўлиб кирган. Уни ҳатто ўзбек Чехови деб ҳам номлашади. Унинг ҳикояларида ўзбек халқининг энг яхши жиҳатлари — соғлом ақли, ҳажвийликка йўғрилган ҳаётий донолиги намоён бўлади. А. Қаҳҳор ҳикояларининг тили қисқа, нақлларга бой ва анъанавий ўзбек насрига хос дабдаба ва бажамдорликдан холи.
А. Қаҳҳор ёзган: “Болалик йилларий Фарғона водийсида ўтган... Ўттизинчи йиллар ўрталарини эслаганимда, менга тартибсиз ва ғалати туш бўлиб туюлди... Бундай хотираларим кўп бўлган. Улар кўпинча юзага сизиб чиқарди, аммо шундайлари ҳам бўлардики, улар онгимнинг чуқур хотираларида қолиб кетарди. Антон Павлович Чехов бўлмаганида, ўша ерда умрбод қолиб кетарди ҳам. Бундан ўттиз йил муқаддам қўлимга Антон Павлович Чеховнинг йигирма икки боблик асарлар тўплами тушиб қолади. Мен бу китобни деярли бир неча кун ичида ўқиб чиқдим. Ғайритабиий нарса юз берди, гўё, буюк ҳикоялар муаллифи, муҳтарам устоз қўлимга ўз кўзойнагини тутқазиб, “Кўзойнакни тақ ва халқингни ўтмишига назар боқ”, дегандай бўлди... Шундай қилиб, хаёлимда ёшлик сурати уйғониб, ўтмиш ҳаёти кўзимни олдида янада равшанроқ намоён бўлди. Эҳтимол, шу сабаб ўттизинчи йил ўрталарида яратилган ҳикояларим дарду-ғамга тўладир: “Ўғри”, “Бемор”, “Миллатчилар”, “Шаҳар боғи”...”
Ўз асарлари мазмунини бойитиш ва жанр хилма-хиллигини кенгайтириш устида тинимсиз ишловчи ўйчан ва талабчан рассом А. Қаҳҳор, шунингдек, романнафислик ва драматургликка ҳам қўл уради. Унинг “Шойи сўзана” ҳажвий асари мамлакатимиз ва ундан ташқаридаги кўплаб театр саҳналарини айланиб, алоҳида шуҳрат қозонган.
Абдулла Қаҳҳор ўзбек тилига рус ва совет адабиётини таржима қилган (А.С. Пушкиннинг “Капитан қизи”, Н.В. Гоголнинг “Ревизор” ва “Уйланиш”, Л.Н. Толстойнинг “Уруш ва тинчлик”, А.С. Серафимовичнинг “Темир оқим”, М. Горькийнинг “Менинг университетларим”, шунингдек, А.П. Чехов, М.С. Шагинян, К.А. Тренёв ва бошқаларнинг асарлари).
1968 йилнинг 25 май куни Абдулла Қаҳҳорга “Ўзбекистон халқ ёзувчиси” унвони берилган, ўлимидан сўнг “Буюк хизматлари учун” ордени билан тақдирланган.
2007 йил Ўзбекистон жамияти томонидан Абдулла Қаҳҳор таваллудининг 100-йиллиги кенг нишонланган.
Тошкентда ўзбек адабиёти ривожига бебаҳо ҳисса қўшган чинакам халқ ёзувчисига айланган ижодкорнинг ҳайкали ўрнатилган.