Таржимаи ҳол
Qurbon Latipovich Boboyev 1910-yil 26-dekabr kuni Akmolinskda ishchilar oilasida tug‘ilgan. Tugallanmagan o‘rta maʼlumotni u ona shahrida olgan, o‘sha yerda pedagogik yo‘nalishdagi maktab-internatda o‘qigan. 1929-yil Boboyev Toshkent shahriga keladi va Markaziy Osiyo sanoat instituti ishchi fakultetiga topshiradi, 1931-yil shu institutning konchilik fakultetiga talabalikka olinadi.
Talaba bo‘la turib, T.N.Qori Niyozovning tavsiyasiga binoan u O‘rta Osiyo davlat universitetining geologiya yo‘nalishidagi fizika-matematika fakultetining milliy guruhida matematikadan dars beradi. Talabalik yillarida Uchimchak geologik-qidiruv guruhida to‘plovchi, ish boshqaruvchi, keyinroq boshliq o‘rinbosari, “Ranglimetqidiruv” trestining O‘rta Osiyo bo‘limida boshliq muovini lavozimlarida ishlaydi. Shu sababli, 1933-yil akademik A.Ye.Fersman Toshkent shahriga Tojik-Pomir ekspeditsiyasi tarkibida kelganida, Chotqol tog‘i konlaridagi kuzatuvchi guruh tarkibida Boboyev unga hamkorlik qilgan.
Mazkur uchrashuv ustoz-shogirdning keyingi munosabatlariga zamin bo‘ldi, so‘nggi uchrashuvlari esa 1940-yil Frunze shahrida (Bishkek) bo‘lib o‘tgan — Boboyev O‘rta Osiyodagi yagona kobalt konining kelib chiqishini ochganligi haqidagi maʼruzasi bayonotida hamda Oq-tuz turar joyiga safari vaqtida A. Ye. Fersmenga hamrohlik qilgan. Bu – urush boshlanishidan avvalroq bo‘lgan.
1936-yil Q.L.Boboyev Markaziy Osiyo sanoat institutini bitirgach, “Ranglimetqidiruv” trestining O‘rta Osiyo bo‘limiga yo‘llanma oladi. 1938-yildan K.L Boboyev o‘zbek va qirg‘iz geologik boshqarmasining geologik izlash va geolog qidiruv partiyasi boshlig‘i va bosh geologi bo‘lib ishlaydi. Ushbu davr mobaynida u volfram, kobalt, oltin va boshqa kon qazilmalarini izlashda qidiruv ishlarini olib boradi.
1942-yil Q.L.Boboyev Ikkinchi Jahon urushi frontiga yuboriladi va 5-alohida gvardiya sapyor batalyoni tarkibida xizmat qiladi. Qattiq jarohat sababli 1943-yil urushdan chetlashtiriladi. Shu yilning o‘zida Малаксув konining bosh geologi etib tayinlanib, u yerda qisqa vaqt mobaynida volfram qazilmasi sonini bir necha martabagacha oshirishni uddasidan chiqadi. Q.Boboyevning Ikkinchi Jahon urushidagi fidokorona mehnati hukumat tomonidan yuqori baholanib, yangilik sohasidagi katta yutuqlari, volfram konlarining qidiruvi va boyitilgan ruda qazilmasini ko‘paytirish kabi ishlari uchun O‘zbekiston Oliy Kengashi Rayosati tomonidan faxriy yorliq bilan taqdirlandi.
1946-yil O‘zbekiston FA geologiya institutiga ishga yuborilganida, u katta ilmiy xodim lavozimidan, laboratoriya mudirigacha, ilmiy yo‘nalish direktor o‘rinbosaridan direktor o‘rinbosari lavozimigacha ko‘tariladi. Masʼuliyatli rahbar lavozimini egallar ekan, Q.Boboyev institutning laboratoriya bazasi, geologik muzeyning yaratilishi, ilmiy xodimlardan tashkil topgan jamoa yaratilishi, milliy ilmiy kadrlarni tayyorlash, yirik muammolarning tashkil etilishi va o‘rganib chiqilishi hamda O‘zbekiston milliy xo‘jaligi rivojida katta ahamiyatga ega juda katta ishlarni amalga oshirgan.
Institutda ishlash mobaynida Boboyev nafaqat tajribali tashkilotchi, balki ruda konlarining petrologiya va geologiya sohasi bo‘yicha iqtidorli tadqiqotchisi sifatida ham o‘zini namoyon qiladi. Bu davrda u skarnlar muammosiga qaytadi. Qoyatosh volfram konini batafsil o‘rganib chiqqach, 1949-yilda “Qoyatosh skaronov dalasining petrologiya” mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini muvaffaqiyatli himoya qiladi.
A.Ye.Fersmanning sadoqatli shogirdi va izdoshi, u ustozining pegmatitlarning morfologiyasi va ichki tuzilishi haqida taʼlimotini sezilarli darajada rivojlantirdi.
Pegmatitlarning genezisini talqin qilish uchun materialin magmatik jinslarini batafsil o‘rganish zarur edi. Shu munosabat bilan Q.Boboyev G‘arbiy O‘zbekistonning granitolida instruktivlarini sinchkovlik bilan o‘rganib chiqdi va bularning natijasi bir nechta maqolalar hamda 1954-yilda chop etilgan “Oltinsoy petrografiyasi — granit massivi” risolasida namoyish etildi. Pegmatitlarni o‘rganish yakunlangach, Boboyev 1960-yilda ushbu muammolarni o‘rganuvchi geologlar orasida keng eʼtirof qozongan “O‘rta Osiyoning granit pegmatitlari” mavzusidagi risolasini chop etdi. 1962-yil ushbu mavzuda Rossiya ilmiy-tadqiqot institutida u Geologiya va mineralogiya fanlari doktori darajasini muvaffaqiyatli himoya qildi.
1957-yilning 27-iyulida Boboyev qayta yaratilgan ilmiy markaz — O‘rta Osiyo ilmiy-tadqiqiy geologiya va mineralogiya institutining birinchi direktori etib tayinlanadi. Mazkur lavozimda uning tashkilotchilik qobiliyatlari namoyon bo‘ladi. Boboyevning betinim quvvati va yangi cho‘qqilarga erishish sari intilishi tufayli yosh institut ilk qadamlardanoq ilmiy-amaliy maʼnodagi muhim geologik muammolar yechimini hal qilishga kirishdi. Institut nufuzi tez orada ko‘tariladi. 1958-yil u SSSR Geologiya Vazirligi institutini direktorlar kengashi raisi etib sayladi.
Uning boshchiligi va bevosita ishtirokida institut tomonidan 1959-yil tumanning mineral resurslari bo‘yicha yirik maʼlumotnoma tayyorlangan. O‘lchami 1:500000 lik, monografik taвsiyalarga ega (70 bosma varaq hajmda) hamda kadastrlik ilovasi bor “Markaziy Osiyo mineral resurslari xaritasi” yaratilgan va nashrdan chiqarilgan. 1963-yil SSSR Oliy Attestatsion Komissiyasi tomonidan Boboyevga professorlik ilmiy unvoni beriladi.
O‘zining nazariy ishlanmalarini olim doim keng geologik omma eʼtiboriga yetkazishga harakat qilib, ko‘plab Butun Ittifoq va Respublika anjumanlarida maʼruzalari bilan chiqishlar qilgan, O‘rta Osiyoning yetakchi olimlari bilan bahslarda qatnashib, u o‘zbek ilmini Xalqaro geologik kongresslarda 1956-yil Meksika shahrida, 1964-yil Hindistonda, 1984-yil Moskvada uch marta namoyish qilgan:
Dehli (Hindiston) Kongressining XXII sessiyasida u bo‘limning raisi etib saylandi. 1983-yildan beri Ore Depozitlarining Xalqaro Assotsiatsiyasi (AQSH) ning to‘liq aʼzosi.
1976-yil unga “O‘zbekiston fan arbobi”,1981-yil “Sovet ittifoqi yer osti boyliklari faxriy qidiruvchisi” faxriy unvonlari topshiriladi. Qurbon Boboyev “Mehnat Qizil Ordeni”, “Ikkinchi jahon urushi”, “Fidoyi mehnati uchun”, “Lenin tug‘ilgan kunining 100-yilligi munosabati bilan ko‘rsatgan qahramonlik ishi uchun”, “1941—1945-yillardagi Ikkinchi Jahon urushida Germaniya ustidan g‘alaba uchun”, “Mehnat fahriysi”, “Jasorat” medallari bilan taqdirlangan. 1995-yil Tabiat va jamiyat Xalqaro Fanlar Akademiyasi tomonidan “Rossiya ilm-fan va iqtisodiyot taraqqiyotida xizmatlari uchun” kumush medal bilan mukofotlandi.
2000-yil 5-avgust kuni Toshkentda vafot etgan va “Teshik qopqoq” qabristoniga dafn etilgan.